Als er iemand is overleden moeten er vaak snel zaken geregeld worden. Denk aan de uitvaart met bijbehorende kosten, het opzeggen van de huur of andere contracten, het leeghalen van de woning of het annuleren van lopende verzekeringen en abonnementen. Het is daarom belangrijk om zo snel mogelijk vast te stellen wie de erfgenamen zijn.

Om erachter te komen wie de erfgenamen zijn moet eerst onderzocht worden of de erflater een testament heeft. Hiervoor kan het Centraal Testamenten Register worden geraadpleegd. Uit het testament blijkt onder meer wie de erfgenamen zijn. Wanneer er geen testament is dan bepaalt de wet wie de erfgenamen zijn.

U bent erfgenaam, en nu?
Als u in het testament, of op basis van de wet erfgenaam bent, dient u zich af te vragen of u de nalatenschap wilt aanvaarden of verwerpen. Door een nalatenschap te aanvaarden neemt u een deel van de rechten en plichten van de overledene over. Zo wordt u (mede-)eigenaar van de bezittingen van de erflater, maar u erft ook zijn schulden. Het aanvaarden van de nalatenschap kan op twee manieren: zuiver of beneficiair.

Zuiver aanvaarden
Bij een zuivere aanvaarding van de nalatenschap wordt u met uw gehele vermogen (dus ook uw privévermogen) aansprakelijk voor de schulden van de nalatenschap. Als de nalatenschap onder de streep negatief is, zult u uit uw privévermogen moeten bijpassen.  Ook als u zeker denkt te weten dat de nalatenschap positief is, kunnen er problemen ontstaan. Het kan bijvoorbeeld zijn dat het vermogen vooral bestaat uit onroerend goed, dat niet 1-2-3 kan worden verkocht, terwijl de vaste lasten wel gewoon doorlopen. Zuiver aanvaarden brengt dus vrijwel altijd een risico met zich mee. Het is verstandig de risico’s vooraf goed af te wegen.

Hoe kunt u de nalatenschap zuiver aanvaarden?
U kunt een nalatenschap zuiver aanvaarden door een verklaring af te leggen bij de rechtbank van de laatste woonplaats van de overledene. In de praktijk gebeurt dit vrijwel nooit. U kunt een nalatenschap ook zuiver aanvaarden door zogenaamde daden van zuivere aanvaarding te verrichten. Dit kan bijvoorbeeld doordat u de goederen of inboedel van de nalatenschap verdeelt of toeëigent, of wanneer u rekeningen van de overledene betaalt.  

Het zuiver aanvaarden van een nalatenschap door het verrichten van daden van zuivere aanvaarding kan nog weleens leiden tot problemen. Bijvoorbeeld als u met uw mede-erfgenamen aan de slag gaat met het leegruimen van de woning van de overledene, en u daarbij overgaat tot de verdeling van de spullen onder de erfgenamen. Het kan zijn dat u dan onbewust en wellicht ongewenst zuiver aanvaard. Eventuele schuldeisers kunnen dan ineens bij u aankloppen. Dat de spullen die u onderling heeft verdeeld weinig tot geen financiële waarde vertegenwoordigen, doet daaraan niets af.

Zuiver aanvaarden heeft als voordeel dat u bij de afwikkeling van de nalatenschap aan minder regels gebonden bent en dat u mogelijk minder kosten hoeft te maken voor de afwikkeling van de nalatenschap.  

Beneficiair aanvaarden
U kunt de nalatenschap ook beneficiair aanvaarden. Dit wordt ook wel ‘aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving’ genoemd. In feite zegt u dan dat u eerst wilt kijken uit welke bezittingen en schulden de nalatenschap bestaat. In dit geval kunnen de schuldeisers zich slechts verhalen op de bezittingen van de nalatenschap en dus niet op uw privévermogen. Door beneficiair te aanvaarden bent u dus beschermd tegen schuldeisers.

Hoe kunt u de nalatenschap beneficiair aanvaarden?
U kunt een nalatenschap beneficiair aanvaarden door een verklaring af te leggen bij de rechtbank in de laatste woonplaats van de overledene.

Beneficiair aanvaarden brengt wel een aantal (wettelijke) verplichtingen met zich mee. De nalatenschap zal in beginsel volgens de regels van de wet moeten worden vereffend. U moet naar de kantonrechter toe om de nalatenschap af te wikkelen. Beneficiair aanvaarden is daarmee veelal wat kostbaarder dan zuiver aanvaarden, maar geeft u wel meer bescherming.

Echter, als de nalatenschap positief is en er is een executeur benoemd, dan hoeft er mogelijk niet te worden vereffend. Daardoor wordt de afwikkeling weer eenvoudiger.  Zie voor meer informatie: Vereffening van de nalatenschap.

Nalatenschap verwerpen
Tot slot, kunt u de nalatenschap verwerpen. U geeft dan aan dat u de nalatenschap niet wilt ontvangen. Als u de nalatenschap verwerpt dan wordt u geacht nooit erfgenaam te zijn geweest. Verwerping vindt meestal plaats wanneer de schulden groter zijn dan de baten of wanneer men niets meer met de nalatenschap te maken wil hebben.

Hoe kunt u de nalatenschap verwerpen?

Net als bij beneficiair aanvaarden kunt u een nalatenschap verwerpen door een verklaring af te leggen bij de rechtbank van de laatste woonplaats van de overledene.

Verwerpen kan een goede keuze zijn, maar kan ook betekenen dat u ongewild andere met de afwikkeling van de nalatenschap belast. Heeft u kinderen? Dan worden zijn in veel gevallen de nieuwe erfgenamen wanneer u de nalatenschap verwerpt. Uw kinderen kunnen op hun beurt weer verwerpen, maar als uw kinderen minderjarig zijn, kan dat alleen met toestemming van de kantonrechter. Vraagt u de kantonrechter, namens uw minderjarige kinderen, niet binnen drie  maanden na het overlijden toestemming om te verwerpen, dan hebben uw kinderen de nalatenschap beneficiair aanvaard.

Conclusie

Er zitten dus nogal wat haken en ogen aan het aanvaarden of verwerpen de nalatenschap. Van groot belang is dat u – in beginsel – niet meer terug kunt wanneer u uw keuze heeft gemaakt. Een gemaakte keuze is onherroepelijk. Dat geldt ook als u de nalatenschap heeft aanvaard door de hiervoor genoemde ‘daden van zuivere aanvaarding’, ook al was u zich daarvan niet bewust. Slechts in zeer uitzonderlijke gevallen kan dat anders zijn. Het is daarom van groot belang dat u zich goed en tijdig laat voorlichten over het maken van deze keuze.